Nijkerk oude industrie
Ik heb een impressie gemaakt van een 10-tal bedrijfsgebouwen en fabrieken uit Nijkerk. Het gaat om zowel bestaande gebouwen als ook om gebouwen die al lang verdwenen zijn. Op elk bouwwerk staat een stukje tekst om de historie van het pand te duiden. Deze serie is op 6-11-2023 overhandigd aan de Conservator van Museum Nijkerk, Saskia van den Berg als schenking aan Stichting Oud Nijkerk.
uit 2012 tot 2012
(klik op de afbeelding om het werk groter te bekijken)
stuur een bericht naar de kunstenaar
Stoomgemaal Hertog Reijnout
2012Om de waterstand in polder Arkemheen op peil te houden werd in 1863 een windwatermolen gebouwd. Deze ‘Hertog Reijnout’ brandde in 1874 na blikseminslag tot de romp toe af, werd herbouwd, maar volstond hierna al snel niet meer. Het polderdistrict liet in 1883 een stoomgemaal bouwen en de molen tot machinisten-woning verbouwen. Het stoomgemaal heeft 100 jaar trouw gediend en werd in 1983 door een electrisch gemaal vervangen. Na restauratie is het stoomgemaal een prachtig monument geworden welke elk jaar nog een aantal keer op stoom komt.
Watertoren
2012
In 1898 is de watertoren in gebruik genomen. Door het hooggeplaatste reservoir ontstond voldoende, gelijkmatige druk voor de waterleiding.
Water kwam in die tijd vanaf 70 meter diep aan de Westkadijk.
Mensen kregen zo zuiver water thuis in plaats van het (regelmatig vervuilde) water uit eigen putten of uit de Brede Beek. De waterleiding betekende een enorme vooruitgang in de gezondheid van mensen, evenals de later aangelegde riolering.
Knopenfabriek
2012
Onder invloed van de Haute Couture ontstond er na de oorlog een grote vraag naar knopen. Nadat in 1956 de knopenfabriek aan de Barneveldseweg afbrandde, werd er in 1958 een nieuwe moderne fabriek aan de Wallerstraat in gebuik genomen.
Het gebouw was een van modernste fabriekspanden van Nederland.
In de topdagen werkten er 250-300 werknemers en ook vele thuiswerkers.
In de jaren 80 keerde het tij en halverwege de jaren 90 van de 20ste eeuw werd de productie naar Hongarije overgeheveld.
Waaggebouw
2012
Nadat de gemeenteraad een ambitieus bouwplan voor een nieuwe stadswaag met torentje had afgekeurd, werd in 1902 een eenvoudig houten bouwwerk neergezet. deze werd in 1904 verlengd met een stenen gebouw.
In de stadswaag werd voornamelijk vee, maar ook hooi en stro gewogen. Voor het waaggebouw kwam in 1929 een grote weegbrug voor vrachtauto’s. Het houten gedeelte werd in 1956 gesloopt en in steen opgetrokken. In 1977 is de levend-vee-weger buiten werking gesteld.
Eierenhal
2012
Tussen een viertal pakhuizen en de Oostermolen werd in 1913 de eerste eierenhal gebouwd. Het was vrij klein en bestond slechts uit pakplaatsen voor de eierhandelaren die gehuurd konden worden van de gemeente. Hier konden zij hun eieren sorteren en inpakken.
De handel tussen hen en de boeren diende echter buiten op het Molenplein te gebeuren. Eieren werden in kisten verpakt met lichtonvlambaar materiaal. Waarschuwingen om het brandgevaar te beperken werden in de wind geslagen. In de nacht van 6 op 7 oktober 1920 brandde de eierhal af en deze brand legde ook een groot deel van de Oostermolen in as.
Melkfabriek De Volharding
2012
Na een overname van gebouwen en grond start de melkfabriek in 1918 als Cooperatieve Fabriek van Melkproducten “de Volharding” Nijkerk. In 1920 is men begonnen met de productie van consumptiemelk.
Later maakt men ook steriele producten zoals ijs, melk en babyvoeding. Door de sterke groei wordt een nieuwe fabriek gebouwd op het industrieterrein en wordt de oude fabriek in 1985 gesloopt.
Pakhuizen
2012
De pakhuizen aan het Molenplein zijn waarschijnlijk in de laat achttiende eeuw of vroeg negentiende eeuw gebouwd als tabakspakhuis, waarvan de linker met woning.
Ze staan in elk geval in 1832 op de kadastrale kaart. In de loop der tijd zijn de panden ondermeer gebruikt door graan- en eierhandelaren. De panden met tuitgevels zijn karakteristiek voor Nijkerk en gebouwd volgens een door de plaatselijke bouwtraditie bepaalde trant.
Station
2012
Station Nijkerk werd als onderdeel van de spoorlijn Amersfoort-Kampen in 1863 opgeleverd. De volledige spoorlijn werd in 1866 geopend.
Alle stations langs deze lijn waren gestandaardiseerd en symmetrisch opgezet. Zij werden ingedeeld in drie klassen. Nijkerk behoorde tot de eerste klasse: de meer voorname en grotere gebouwen.
Tabaksschuur
2012
Halverwege de 17de eeuw begon in Nijkerk de teelt van tabak. Nijkerk had goede grond, een liggging aan het water (voor vervoer naar Amsterdam) en veel arbeidskrachten. Hierdoor breidden de tabaksvelden zich snel uit.
Om de tabak te drogen werden tabaksschuren gebouwd.
In 1706 schatten we nu het aantal rond de 70, in 1815 waren er maar liefst 250 stuks in Nijkerk. Er waren verschillende typen tabaksschuren in deze regio.
Dit is er een in de Amersfoortse-Nijkerkse stijl, asymmetrisch en met hoge wanden.
Hierin zaten verticale staande luiken voor de ventilatie.
Glasfabriek Padang
2012Een tak van industrie die naast de verbouw van tabak in Nijkerk opbloeide was de fabricage van glas. In glasfabriek ‘Padang’ aan de Westkadijk zijn tussen 1765 en 1814 miljoenen flessen en glazen geproduceerd. De productie bestond in het begin uit groenglas. Later werd ook het ontkleurde witte glas gemaakt.